In 2016 is een start gemaakt met het project ‘Horen, Zien en Spreken’. Het LSR neemt daarin deel, samen met het Nivel, het LOC, en tal van andere organisatie en personen.
Het doel van het project ‘Horen, Zien en Spreken’ is te komen tot een onderzoeksmethode die de relatie tussen cliënt en zorgmedewerker goed in beeld krijgt. Een methode die zich speciaal richt op het moment waarop de zorg wordt verleend en cliënt en zorgverlener met elkaar communiceren.
Het doel van dit onderzoek is het bepalen van wetenschappelijk kwalitatieve (onderzoeks-)methoden waarmee cliënten in alle sectoren van de langdurige zorg op veilige en gestructureerde wijze in staat zijn om feedback op de zorg te geven.
Feedback is essentieel
Om verschillende redenen zeggen cliënten en hun naasten niet altijd wat hun dwars zit, of wat ze ergens van vinden. Vooral wanneer het gaat over hoe iets anders of beter zouden kunnen en waarbij afhankelijkheid een rol speelt. Voor het verbeteren van de kwaliteit van de zorg en voor het realiseren van persoonsgerichte zorg is het essentieel dat cliënten van zich laten horen.
Met name de langdurige aard van zorgrelaties beïnvloedt de door de cliënt ervaren kwaliteit van de zorg. En daarmee ook de kwaliteit van leven. Om concrete feedback van cliënten te krijgen is een gelijkwaardige relatie tussen zorgverlener en cliënt nodig, waarbij cliënten zich vrij voelen om hun wensen en ervaringen te uiten.
Uiteindelijk zou dit moeten leiden tot een gelijkwaardige dialoog met zorgafhankelijke cliënten voor betere kwaliteit van langdurige zorg.
Inhoud project
‘Horen, Zien en Spreken’: gelijkwaardige dialoog met zorgafhankelijke cliënten voor betere kwaliteit van langdurige zorg
”Wie in vrede wil leven moet horen, zien en zwijgen’ (Confucius). Vanuit dit principe, door soms maar liever niets te zeggen om de lieve vrede te bewaren, kan het extra moeilijk zijn voor cliënten in de langdurige zorg (VV&T, GZ en GGZ) om hun ervaringen met de zorg te delen. Vooral wanneer het gaat over wat anders of beter zouden kunnen en waar het relaties betreft waar afhankelijkheid een rol speelt. Tegelijkertijd is het juist essentieel dat cliënten en/ of hun naasten, van zich laten horen voor het verbeteren van kwaliteit van zorg op individueel en organisatie niveau en het realiseren van persoonsgerichte zorg (‘person centred care’). Hiervoor is er behoefte aan concrete feedback vanuit het cliënten perspectief. Vooral ook omdat de langdurige aard van de zorgrelaties in grote mate de ervaren kwaliteit van zorg bepaalt en daarmee ook kwaliteit van leven. Dit vereist een veilige en gelijkwaardige relatie tussen zorgverlener en cliënt, waarbij cliënten zich vrij voelen om hun wensen en ervaringen te uiten.
Het doel van dit onderzoek is het bepalen van geschikte, wetenschappelijk verantwoorde, kwalitatieve (onderzoeks-)methoden waarmee cliënten in alle sectoren van de langdurige zorg op veilige en gestructureerde wijze in staat zijn om feedback op de zorg te geven. Door middel van participatief onderzoek wordt samen met (georganiseerde) cliënten en zorgaanbieders gezocht naar die methoden die bovendien gemakkelijk zelf kunnen worden ingezet door zorgontvangers en zorgverleners. Bij participatief onderzoek worden de doelgroepen en bijbehorende gemeenschappen direct en actief betrokken bij het gehele onderzoek.
De eindgebruikers (zorgverleners en cliënten) maken derhalve van het begin tot het eind deel uit van dit onderzoek en zijn in iedere fase vertegenwoordigd. Hierdoor vindt gelijktijdig met de uitvoering van de studie en al vanaf het begin, directe kennisoverdracht en implementatie plaats. Tegelijkertijd zorgt deze werkwijze voor draagvlak onder de doelgroep: de uiteindelijk gekozen methode past bij hen en is gekozen op basis van hun behoeften en vaardigheden en is inzetbaar in de dagelijkse zorgpraktijk. Dit vergroot de kans aanzienlijk dat de methode in de toekomst beklijft en verder zal worden gedragen.
Omdat patiënten en cliënten een minder sterke positie vertegenwoordigen in de zorg, terwijl de zorg juist om hen draait, is er extra aandacht voor cliënten in deze studie. Cliëntparticipatie staat centraal in dit onderzoek en als uitgangspunt gelden de behoeften van cliënten. De focus ligt op dat wat er voor cliënten echt toe doet. Aanvullend bepalen zorgverleners wat past in de dagelijkse zorgpraktijk en bij hen.
Het voorgestelde participatieve onderzoek heeft een looptijd van drie jaar, bestaat uit drie fasen en wordt door twee promovendi uitgevoerd, waarbij één van hen zich focust op de cliënt zorgverlener relatie in de langdurige zorg en het verbeteren daarvan, en de andere zich focust op cliënten participatie in onderzoek en de relatie met het verbeteren van de positie van cliënten in de zorg.
Fases van het onderzoek
In fase 1 van het onderzoek wordt literatuuronderzoek aangevuld met een kwalitatieve verkenning om ervan verzekerd te zijn dat het cliëntenperspectief goed en volledig is verankerd in het onderzoek.
Vervolgens wordt in fase 2 de bruikbaarheid van bestaande kwalitatieve methoden voor het verbeteren van de cliënt-zorgverlener relatie empirisch getest in de vorm van een iteratief proces. Methoden worden eerst beoordeeld aan de hand van relevante criteria waaronder validiteit en betrouwbaarheid van de methode, maar ook op basis van de systematiek van de methode, de herkenbaarheid van de resultaten en de mate waarin de methode gemakkelijk kan worden ingezet in de zorg door cliënten en zorgverleners. Vervolgens worden de geselecteerde methoden uitgetest onder de cliënten van drie grote zorginstellingen. Succesvolle methoden worden aansluitend trans-sectoraal uitgetest om na te gaan of deze ook als generieke methode kunnen worden ingezet.
In de laatste fase (3) van dit onderzoek wordt nagegaan op welke wijze de gekozen kwalitatieve methode(n) het beste geïmplementeerd kan/ kunnen worden en op welke wijze de resultaten ook door andere gebruikersgroepen gebruikt kunnen worden, zoals het vergroten van transparantie over de kwaliteit van zorg voor cliënten,zorginformatie voor zorgverzekeraars en het bevorderen van medezeggenschap.
Naast wetenschappelijke artikelen leidt de studie ook tot een handreiking en een leidraad voor het praktijkveld om het gebruik van de methode voor de toekomst te borgen.
