Sinds 1 juli 2020 geldt de nieuwe Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018 (Wmcz 2018) . Deze wet regelt de medezeggenschap van cliënten van vrijwel alle zorgaanbieders – van ziekenhuizen, revalidatiecentra, gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg tot verslavingszorg, eerstelijnszorg en ouderenzorg. De wettekst beschrijft onder meer de inrichting van cliëntenraden en het organiseren van inspraak voor cliënten in de langdurige zorg en hun naasten. De belangrijkste veranderingen op een rij.
Welke zorg valt onder de Wmcz 2018?
De Wmcz 2018 geldt voor alle zorgaanbieders die gehouden zijn aan de Wet kwaliteit, klachten en geschillen in de zorg (Wkkgz). Daaronder vallen aanbieders van zorg gefinancierd uit de Wet langdurige zorg (Wlz), de Zorgverzekeringswet (Zvw), maar ook aanbieders van particulier gefinancierde zorg.
Met de invoering van de Wmcz 2018 is ook de Jeugdwet aangepast. Bepalingen uit de Wmcz 2018 gelden daarmee sinds 1 juli 2020 ook voor jeugdhulpverleners en pleegzorgaanbieders.
De reikwijdte van de Wmcz 2018 is verder verbreed naar de private zorg en eerstelijnszorg. Ook de belangen van cliënten van eerstelijnszorg, private klinieken en het medisch specialistisch bedrijf (MSB) zullen nu door een cliëntenraad behartigd gaan worden.
Uitzonderingen
De nieuwe wet is niet van toepassing op zorg die wordt verleend op basis van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Bent u aanbieder van zowel langdurige zorg als Wmo-ondersteuning? Dan kunt u er wel voor kiezen om voor alle cliënten de Wmcz 2018 te volgen.
Ook zijn enkele zorgaanbieders bij algemene maatregel van bestuur (amvb) uitgezonderd. Op deze vormen van zorg of categorieën instellingen is de wet niet van toepassing. Deze aanbieders zijn niet verplicht een cliëntenraad in te stellen.
Wat kunt u als zorgaanbieder met deze wet?
De Wmcz 2018 geeft aan waarover cliënten en bestuurders met elkaar in gesprek kunnen. Bijvoorbeeld over organisatorische veranderingen, maar ook over onderwerpen die van belang zijn voor het dagelijks leven van mensen.
De wet gaat uit van het principe dat inspraak en medezeggenschap door cliënten en naasten noodzakelijk zijn om goede besluiten te nemen in zorgorganisaties. Dat vraagt om een cultuur waarin bestuurders en het management zich uitnodigend en stimulerend opstellen, zodat cliënten en naasten ervaren dat het belangrijk is dat zij meedoen aan de besluitvorming, zowel over de dagelijkse gang van zaken als over het beleid.
“Belangrijke factoren voor goed bestuur zijn voldoende checks and balances, ruimte voor kritische tegenspraak en inbreng van belanghebbenden” -Bruno Bruins, oud-Minister van Medische Zorg
De Wmcz 2018 draagt zo bij aan goed bestuur en de kwaliteit van zorg en biedt u als bestaande of nieuwe cliëntenraad kansen om inspraak en medezeggenschap een nieuwe impuls te geven. Bij inspraak zijn cliënten en hun naasten zelf aan het woord. Bij medezeggenschap behartigt de cliëntenraad de belangen van de cliënten. Inspraak is vormvrij, medezeggenschap verloopt volgens de spelregels uit de Wmcz 2018 en de zogeheten medezeggenschapsregeling(en) die de zorgorganisaties gaan opstellen.
Op de algemene pagina over de cliëntenraad vindt u de belangrijkste rechten van cliëntenraden in de Wmcz 2018.
De introductie van de medezeggenschapsregeling
De Wmcz 2018 bepaalt dat zorgaanbieders in overleg met cliëntenraden een medezeggenschapsregeling opstellen. De medezeggenschapsregeling is een belangrijk document dat zorgvuldig moet worden ingericht. Bovendien heeft de cliëntenraad instemmingsrecht over deze regeling.
Wat staat er in de medezeggenschapsregeling?
In de medezeggenschapsregeling leggen zorgaanbieder en cliëntenraad vast hoe de medezeggenschap geregeld is. Op de pagina verplichtingen medezeggenschapsregeling vindt u welke onderwerpen u in de medezeggenschapsregeling dient op te nemen.
Model-medezeggenschapsregelingen
In samenwerking met de brancheorganisaties van zorgaanbieders in de curatieve zorg, gehandicaptenzorg en eerstelijnszorg, stelde het LSR aan een aantal model-medezeggenschapsregelingen op. Deze kunt u als bestuurder en cliëntenraad als leidraad gebruiken voor het opstellen van uw eigen medezeggenschapsregeling op maat. Ook voor andere sectoren zijn voorbeeldmodellen beschikbaar.
Model-regelingen
- Model medezeggenschapsregeling gehandicaptenzorg (pdf)
- Model medezeggenschapsregeling gehandicaptenzorg Centrale Cliëntenraad bewerkbare versie (word)
- Model medezeggenschapsregeling gehandicaptenzorg Cliëntenraad bewerkbare versie (word)
- Handreiking Wmcz 2018 gehandicaptenzorg
- Model medezeggenschapsregeling gehandicaptenzorg – vereenvoudigd (pdf)
- Model medezeggenschapsregeling gehandicaptenzorg vereenvoudigd Word versie
- Model medezeggenschapsregeling ziekenhuizen en revalidatie
- Toelichting – modelmedezeggenschapsregeling ziekenhuizen en revalidatie
- Model medezeggenschapsregeling eerstelijnszorg (word)
- Model medezeggenschapsregeling-eerstelijnszorg (pdf)
- Toelichting model Medezeggenschapsregeling eerstelijnszorg (word)
- Toelichting-gezamenlijk-model-medezeggenschapsregeling-eerstelijnszorg (pdf)
Overzicht Kennisbank van alle modellen en overige voorbeeldmaterialen.
Wmcz 2018 – verschillen per sector
Er zijn in de Wmcz 2018 een aantal verschillen tussen zorgsectoren. De belangrijkste verschillen liggen in het aantal zorgverleners waarbij het instellen van een cliëntenraad verplicht is, in het organiseren van inspraak en in de onderwerpen waarover de cliëntenraad advies- en instemmingsrecht heeft.
Algemene regel instellen cliëntenraad
De verplichting om een cliëntenraad in te stellen is afhankelijk van het aantal zorgverleners dat bij de zorgaanbieder werkzaam is. De algemene regel is dat zorgaanbieders bij wie meer dan 10 zorgverleners werken verplicht zijn om een cliëntenraad in te stellen. Medewerkers die geen zorg verlenen, blijven in dit verband buiten beschouwing. Of zorgverleners parttime of fulltime werkzaam zijn, is niet van belang en ook niet of de zorgverlener op basis van een arbeidsovereenkomst werkt bij de zorgaanbieder. Ingehuurde zorgverleners en vrijwilligers, stagiaires of leerlingen die zorg verlenen, tellen dus ook mee.
Stappenplan opzetten cliëntenraad
Ambulante zorg en thuiszorg
Voor aanbieders van ambulante zorg die niet onder de Wmo valt*, geldt de verplichting om een cliëntenraad in te stellen als bij hen meer dan 25 zorgverleners werkzaam zijn. Uitzondering hierop vormen aanbieders van thuiszorg en aanbieders van ambulante zorg die één of meer medisch specialisten inzetten bij de zorgverlening. Deze aanbieders stellen een cliëntenraad in als er bij hen meer dan 10 zorgverleners werken. Deze uitzondering is geregeld in het Besluit Wmcz 2018.
* In de wet omschreven als: ‘instellingen waarin cliënten niet gedurende ten minste of een etmaal kunnen verblijven’.
Eerstelijnszorg, private klinieken en MSB
Voor private klinieken en aanbieders van eerstelijnszorg, zoals gezondheidscentra, fysiotherapiepraktijken en tandheelkundig praktijken, geldt de verplichting medezeggenschap te regelen via een cliëntenraad als er meer dan 25 zorgverleners werken. Voor medisch specialistische bedrijven (MSB) geldt de verplichting vanaf 10 zorgverleners. Deze verplichting is voor deze groepen geheel nieuw.
Tips en informatie voor het instellen van een cliëntenraad volgens de Wmcz 2018 voor de eerstelijnszorg.
Langdurige zorg: inspraak en extra rechten
In de zorg met langdurig verblijf, zoals de gehandicapten of ouderenzorg, geldt het reguliere aantal van 10 zorgverleners voor de verplichting een cliëntenraad in te richten. De Wmcz 2018 vraagt ook van zorgaanbieders in deze sectoren dat ze voor cliënten en hun naasten inspraak organiseren over zaken die direct invloed hebben op het dagelijks leven van cliënten. Deze inspraak bestaat naast de medezeggenschap door cliëntenraden.
Handreiking inspraak in de Wmcz 2018
Handreiking inspraak in de Wmcz 2018 – Eenvoudige samenvatting
Zoals alle cliëntenraden hebben cliëntenraden in de langdurige zorg advies- en instemmingsrecht over een aantal vastgelegde onderwerpen.
Cliëntenraden in de langdurige zorg hebben in de Wmcz 2018 daarnaast advies- en instemmingsrecht over een aantal extra onderwerpen. Zo hebben deze raden adviesrecht over huisvesting, ingrijpende verbouwing en verhuizing en over de selectie en benoeming van leidinggevenden van zorgverleners. Het instemmingsrecht is hier ook van toepassing op het sociaal plan bij verhuizing en op de inrichting van ruimtes bij verbouwing, nieuwbouw of verhuizing.
Brochure medezeggenschap regelen voor en met cliëntenraden
Jeugdhulp en opvang door pleegouders
De Wmcz 2018 geldt ook voor aanbieders van jeugdhulp. De Jeugdwet is op 1 juli 2020 gewijzigd. De eerdere bepalingen over medezeggenschap vervallen, in plaats daarvan verklaart de Jeugdwet de Wmcz 2018 van toepassing. Cliëntenraden van jeugdhulpaanbieders behartigen de belangen van zowel de jeugdigen als hun ouders.
NB de bovengenoemde sectoren vormen slechts een gedeelte van de zorg waar de Wmcz 2018 op van toepassing is. Ook zijn veel organisaties aanbieder van meerdere categorieën zorg. Heeft u een vraag over uw specifieke situatie? Neem dan gerust contact op met ons adviespunt, zij helpen u graag verder.
Verschillen tussen Wmcz en Wmcz 2018
Voor cliëntenraden die ook onder de eerdere Wmcz actief waren, kan het prettig zijn een overzicht te hebben van wat er precies is gewijzigd per 1 juli 2020. Op de pagina Verschillen tussen Wmcz en Wmcz 2018 vindt u de belangrijkste verschillen tussen de oude en nieuwe Wmcz op een rij.
Brochure LSR basisinformatie Wmcz 2018 – een overzicht
Het LSR maakt u graag wegwijs in de Wmcz 2018
De Wmcz 2018 brengt een flink aantal veranderingen met zich mee. Het LSR ondersteunt cliëntenraden en zorgaanbieders bij het vormgeven van de medezeggenschap aan de nieuwe wettelijke kaders. Cliëntenraden (of cliëntenraden in oprichting) kunnen lid worden van het LSR en zo gebruikmaken van onze uitgebreide diensten:
- De LSR-Kennisbank
Naast de model-medezeggenschapsregelingen die we in samenwerking met brancheorganisaties en zorgaanbieders ontwikkelden, stelden we handreikingen en andere materialen op over het organiseren van medezeggenschap en inspraak volgens de Wmcz 2018. Deze kunt u vinden op de LSR-Kennisbank (volledige toegang voor leden). - Advies, voorlichting en trainingen over de Wmcz 2018
Hiermee kunnen cliëntenraden en hun overlegpartners een goede start maken. Leden kunnen advies, voorlichting en trainingen kosteloos afnemen of tegen een gereduceerd tarief. Maar ook niet-leden kunnen gebruik maken van bijvoorbeeld cursussen of maatwerktrainingen. Neem gerust contact met ons op voor de mogelijkheden. - Ondersteuners en ambtelijk secretarissen
Het LSR biedt onafhankelijke ondersteuning aan cliëntenraden:- via LSR-netwerkbijeenkomsten en intervisie voor ambtelijk secretarissen en ondersteuners in dienst van zorgaanbieders;
- met een pool van een externe ondersteuners en ambtelijk secretarissen die organisaties en raden in kunnen huren;
- door het professionaliseren van raadsleden via (na) scholing van het LSR en van ambtelijk secretarissen in samenwerking met AS-opleidingen.
- Het LSR-adviespunt is voor leden beschikbaar voor alle vragen over medezeggenschap, inspraak en de nieuwe wet:
Kosten cliëntenraden
De zorginstelling financiert de jaarlijkse LSR-ledenbijdrage voor zijn cliëntenraad of -raden. Meer informatie over het LSR-lidmaatschap en de ondersteuning die we cliëntenraden bieden, vindt u op de pagina lid worden van het LSR.
