In zorg waar de cliënt centraal staat is cliëntenmedezeggenschap van onmisbare waarde: een vanzelfsprekendheid. Cliëntenmedezeggenschap vindt plaats op de volgende drie niveaus:
Individueel niveau
Op individueel niveau vindt zeggenschap plaats wanneer de cliënt zelf, of een vertegenwoordiger van de cliënt, invloed uitoefent op de zorg. Bijvoorbeeld in het kader van een behandeling of zorgovereenkomst. Maar ook in het primaire proces van de dagelijkse omgang tussen cliënten en medewerkers van een zorgorganisatie.
Instellingsniveau
Op het niveau van onderdelen van de organisatie of van de organisatie als geheel speelt de medezeggenschap van cliënten zich vooral af door de cliëntenraad die wettelijk verankerd is in de Wmcz. Hier gaat het om collectieve belangenbehartiging, om medezeggenschap inzake onderwerpen die alle cliënten binnen de instelling aangaan.
Landelijk niveau
Tenslotte is er nog het instellingsoverstijgende niveau van medezeggenschap. Cliëntenraden zijn aangesloten bij een landelijke cliënten- of koepelorganisatie die de belangenbehartiging op landelijk niveau voor haar rekening neemt. Zij werken aan het versterken van de positie van de cliëntenraden en daarmee aan het bevorderen van de kwaliteit van de zorg op landelijk niveau.
Medezeggenschap in dialoog
Medezeggenschap als een dialoog tussen het bestuur van de instelling (de bestuurder of manager) en cliënten. Met als insteek het cliëntenperspectief. Zo ziet het LSR het. Een succesvolle medezeggenschap vraagt ieders investering. Open en eerlijke communicatie is hierbij onontbeerlijk.
Cliëntenraad als adviesorgaan
De cliëntenraad behartigt binnen de instelling de gemeenschappelijke belangen van cliënten. Een cliëntenraad is een belangrijk adviesorgaan. De wet geeft cliëntenraden een stem in de organisatie, maar een cliëntenraad zit niet op de stoel van de bestuurder.
Dicht bij de cliënt
Het LSR vindt dat de medezeggenschap zo dicht mogelijk bij cliënten zelf georganiseerd moet worden. Zij ervaren immers direct de gevolgen van beslissingen die de instelling neemt. Cliënten moeten zoveel mogelijk zelf de mogelijkheid krijgen uitvoering te geven aan medezeggenschap. Waar nodig met ondersteuning. Daar waar cliënten zichzelf niet kunnen vertegenwoordigen worden zij vertegenwoordigd door verwanten. Maar altijd is het cliëntenperspectief leidend.
De instelling
De Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (Wmcz 2018) regelt dat zorginstellingen een adviesorgaan instellen met wettelijke bevoegdheden om mee te praten vanuit cliëntenperspectief: de cliëntenraad. De Wmcz 2018 verplicht de instelling tot het instellen van een cliëntenraad.
Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen
Informatie rijksoverheid over medezeggenschap cliënten in de zorg
Volgens het LSR draagt een instelling bij aan vertrouwen door in de samenwerking een positieve houding aan te nemen en middelen aan cliëntenraden beschikbaar te stellen zodat zij hun werk goed kunnen doen. Een instelling die bereid is te denken en te handelen vanuit het perspectief van cliënten, is al een eind op weg om recht te doen aan wat de wet beoogt.
Het goed functioneren van medezeggenschap, het benaderen van beleid vanuit cliëntenperspectief en een goede samenwerking tussen cliëntenraad en het management, draagt uiteindelijk bij aan waar het allemaal om te doen is: een goede kwaliteit van de zorg.
Cultuur van medezeggenschap
Elke zorginstelling is inmiddels vertrouwd met deze vorm van medezeggenschap van cliënten en vrijwel elke manager in de zorg komt in aanraking met cliëntenraden.De inbreng van cliënten in de zorg is een normale zaak geworden. Er zijn daarmee culturen van medezeggenschap ontstaan.Die cultuur wordt bepaald door een aantal factoren:
- de werkwijze en organisatiestructuur van de organisatie: de visie op zorg en de plaats daarin van cliënten, de mate van cliëntgerichtheid, de verhoudingen tussen medewerkers en cliënten en de rol van managers
- de geschiedenis van de medezeggenschap: de ervaringen en leerprocessen die betrokkenen cliënten, medewerkers en management – hebben doorgemaakt
- de kwaliteit van de cliëntenraad: de beschikbaarheid van actieve en competente cliënten, de betrokkenheid van de achterban en de middelen en ondersteuning die de cliëntenraad ter beschikking heeft
- de bereidheid en de vaardigheid van het management om een succes te maken van de medezeggenschap.
Medezeggenschap en inspraak
De cliëntenraad is het belangrijkste middel om cliënten medezeggenschap te geven. Daarnaast heeft de zorgaanbieder nog andere mogelijkheden om ervaringen en meningen van cliënten over de kwaliteit van de zorg en de dienstverlening in kaart te brengen. Hij kan bijvoorbeeld gebruik maken van cliëntenpanels en focusgroepen, cliënten zitting laten nemen in commissies, enquêtes laten uitvoeren en cliënttevredenheidsonderzoeken organiseren. Zo geeft de zorgaanbieder cliënten inspraak. Het LSR vindt het belangrijk dat medezeggenschap en inspraak niet met elkaar verward worden. Cliënten krijgen inspraak en kunnen op een verschillende manieren hun mening geven. Dat is waardevol voor de zorginstelling. En cliëntenraden kunnen deze input van cliënten – de achterban – goed gebruiken voor hun werk.
