De Wet zorg en dwang (Wzd) regelt de rechten van mensen met een verstandelijke beperking of met een psychogeriatrische aandoening, zoals dementie, die onvrijwillige zorg ontvangen. Zij en hun vertegenwoordigers hebben recht op ondersteuning van een cliëntenvertrouwenspersoon. Op deze pagina vindt u informatie over de wet, over onvrijwillige zorg en de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd (CVP Wzd).
Direct naar
Wat wordt bedoeld met onvrijwillige zorg?
De cliëntenvertrouwenspersoon Wzd
Wat doet de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd?
Veelgestelde vragen
Voor wie is de wet?
De Wet zorg en dwang geldt voor:
- Cliënten met een indicatie voor langdurige zorg (Wlz) op grond van een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke beperking.
- Cliënten die geen indicatie hebben voor langdurige zorg maar vanwege hun psychogeriatrische aandoening of verstandelijke beperking zorg nodig hebben. Dit moet door een ter zake kundig arts zijn vastgesteld.
- Cliënten met niet aangeboren hersenletsel (NAH), cliënten met het syndroom van Korsakov en cliënten met de ziekte van Huntington waarbij sprake is van vergelijkbare gedragsproblemen of regieverlies.
Wat wordt bedoeld met onvrijwillige zorg?
Onvrijwillige zorg is zorg die de cliënt niet wil, maar toch ontvangt. Bijvoorbeeld ter bescherming van hem- of haarzelf en/of de omgeving. De wet omschrijft onvrijwillige zorg als ‘zorg waar de cliënt of zijn vertegenwoordiger zich tegen verzet’. Voorbeelden van onvrijwillige zorg zijn het toedienen van bepaalde medicatie, moeten eten of de slaapkamerdeur op slot doen gedurende de nacht.
De wet benoemt negen categorieën van onvrijwillige zorg. Deze beschrijven we onder de veelgestelde vraag: ‘Wat valt er onder onvrijwillige zorg.’
“Onvrijwillige zorg mag slechts worden gebruikt als uiterste middel: het is ‘Nee, tenzij”
De bedoeling van de Wzd is dat onvrijwillige zorg voor mensen met een verstandelijke beperking of een psychogeriatrische aandoening zo veel mogelijk wordt voorkomen. Alleen als het echt niet anders kan mag onvrijwillige zorg worden toegepast. Daarbij moeten zorgverleners een stappenplan doorlopen. Ook moet strak worden gecontroleerd of die onvrijwillige zorg nog wel nodig is. En of er wellicht alternatieven te bedenken zijn.
De cliëntenvertrouwenspersoon Wzd
De cliëntenvertrouwenspersoon Wzd (CVP Wzd) speelt een belangrijke rol in het beschermen en versterken van de positie van cliënten. Deze vertrouwenspersoon staat u als cliënt of als zijn of haar vertegenwoordiger bij en geeft u advies in situaties rond:
- onvrijwillige zorg aan de cliënt;
- de opname en het verblijf van de cliënt in een accommodatie;
- het doorlopen van een klachtenprocedure, als een cliënt of zijn of haar vertegenwoordiger daarom vraagt.
Lees de stripverhalen over het werk van de CVP Wzd
Cliënten en vertegenwoordigers kunnen gratis gebruikmaken van deze ondersteuning. Bij iedere zorgaanbieder zijn één of meerdere cliëntenvertrouwenspersonen beschikbaar. De cliëntenvertrouwenspersoon Wzd is niet in dienst van de zorgaanbieder maar werkt onafhankelijk. Zorginstellingen dragen er zorg voor dat cliënten en vertegenwoordigers weten dat de CVP Wzd er is. Verder zorgen ze ervoor dat deze goed bereikbaar is en vrij toegang heeft tot zorglocaties, ook in corona-tijd. Wilt u meer lezen? Zie het kwaliteitskader cliëntenvertrouwenspersonen Wzd. Of de verkorte publieksversie van het kwaliteitskader.
Wat doet de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd?
De cliëntenvertrouwenspersoon:
- Luistert naar u
- Geeft antwoord op uw vragen over onvrijwillige zorg en over het verblijf in een zorginstelling
- Helpt bij het helder krijgen van het probleem
- Geeft informatie en uitleg over uw rechten
- Kan helpen om in gesprek te komen met de zorgverlener over het probleem
- Ondersteunt u in het hele proces van het bespreken en behandelen van een klacht
Bekijk dit filmpje met gebarentolk of ondertiteling.
Cliëntenvertrouwenspersonen per regio
Het LSR is één van de vier organisaties die door de zorgkantoren zijn aangesteld om ondersteuning te bieden met cliëntenvertrouwenspersonen Wzd. Naast Zorgstem vertrouwenspersonen, Quasir en Zorgbelang. Zie ook de gezamenlijke informatie vier aanbieders over de CVP Wzd.
De ondersteuning is verdeeld per regio. Het LSR is actief in de regio’s Twente & Zwolle en Zeeland, West-Brabant, Rotterdam en de Zuid-Hollandse Eilanden.
Bij de veelgestelde vragen hieronder vindt u de volledige regioverdeling in Nederland.
BEL LSR Twente + Zwolle: 088-2015900
BEL LSR Zeeland, West-Brabant, Rotterdam en de Zuid Hollandse Eilanden 088-2015920
Gezamenlijke informatie vier aanbieders over de CVP Wzd
Veelgestelde vragen
Klik op de vraag om het antwoord te lezen.
Hoe spreek ik de cliëntenvertrouwenspersoon tijdens corona?
De cliëntvertrouwenspersoon is er voor u, ook nu tijdens de corona-maatregelen. Door de corona-crisis gelden er allerlei maatregelen. Voor u is er waarschijnlijk ook veel veranderd. Misschien wilt u met iemand praten over uw situatie. Dan kunt u contact opnemen met de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd.
Deze zal altijd naar u luisteren en gaat vertrouwelijk om met wat u vertelt. Ook als u niet tevreden bent over de zorg die u ontvangt, kunt u bij onze cliëntenvertrouwenspersoon Wzd terecht. De CVP Wzd kan bij u op bezoek komen. Soms gaat dit even niet, omdat het vanwege de corona-situatie niet veilig genoeg is. U kunt de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd ook altijd bellen, mailen, WhatsAppen of met hem of haar beeldbellen.
Let op: de corona-regels die voor bezoekers gelden, gelden niet automatisch ook voor de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd. De CVP Wzd zien we als professional in de Wet zorg en dwang en niet als bezoeker van een locatie of accommodatie. De zorgaanbieder moet zorgen dat cliënten contact kunnen onderhouden met de cliëntenvertrouwenspersoon, in welke vorm dan ook.
Kijk op de website van uw zorginstelling welke cliëntenvertrouwenspersoon Wzd er voor u is. U kunt contact opnemen met de cliëntenvertrouwenspersonen Wzd van het LSR via dit e-mailadres: A.CVPWzd@hetlsr.nl.
Woont u in de regio Twente of Zwolle? Dan kunt u ook bellen met 088-2015900.
Woont u in regio Rotterdam, Zuid-Hollandse eilanden, West-Brabant of Zeeland? Dan kunt u bellen met 088-2015920.
Wat valt er onder onvrijwillige zorg?
De Wet zorg en dwang onderscheidt negen categorieën van onvrijwillige zorg. Onder onvrijwillige zorg valt:
- Medische handelingen en therapeutische maatregelen; bijvoorbeeld tegen de wil voeding en medicatie toedienen.
De wet noemt: het toedienen van vocht, voeding en medicatie, doorvoeren van medische controles of andere medische handelingen en overige therapeutische maatregelen, ter behandeling van een psychogeriatrische aandoening, verstandelijke handicap, een daarmee gepaard gaande psychische stoornis of een combinatie hiervan, dan wel vanwege die aandoening, handicap of stoornis, ter behandeling van een somatische aandoening. - Beperken van de bewegingsvrijheid.
- Insluiten, ofwel het opsluiten van mensen.
- Toezicht houden op een cliënt.
- Onderzoek aan de kleding of het lichaam.
- De woon- of verblijfsruimte onderzoeken op gedragsbeïnvloedende middelen of gevaarlijke voorwerpen.
- Controleren op de aanwezigheid van gedragsbeïnvloedende middelen.
- Beperken van de vrijheid om het eigen leven in te richten. De wet zegt: beperking van de vrijheid om het eigen leven in te richten, waardoor de cliënt iets moet doen of niet mag (inclusief het gebruik van communicatiemiddelen).
- Beperken van het recht op het ontvangen van bezoek.
Wanneer een cliënt of zijn of haar vertegenwoordiger zich verzet tegen de zorg, is er sprake van onvrijwillige zorg en dient een stappenplan doorlopen te worden. Uitgangspunt is dat de onvrijwillige zorg binnen 3 maanden wordt afgebouwd. Als dat niet lukt moet periodiek en met inzet van verschillende deskundigen beoordeeld worden of de onvrijwillige zorg kan worden gestopt en zorg vrijwillig kan worden ingezet.
Naast de negen vormen van onvrijwillige zorg noemt de Wzd ook drie vormen van zorg die worden gelijkgesteld met onvrijwillige zorg als de cliënt wilsonbekwaam ter zake is en de vertegenwoordiger en de cliënt zich niet verzetten tegen de betreffende vorm van zorg
- Gedragsbeïnvloedende medicatie die niet volgens de professionele richtlijnen wordt gegeven.
De wet zegt: het toedienen van medicatie die van invloed is op het gedrag of de bewegingsvrijheid van de cliënt, vanwege de psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap of vanwege een daarmee gepaard gaande psychische stoornis of een combinatie hiervan, als die medicatie niet wordt toegediend overeenkomstig de professionele richtlijnen. - Een maatregel die ervoor zorgt dat de cliënt enige tijd in zijn of haar bewegingsvrijheid wordt beperkt.
- De mogelijkheid tot insluiting.
Is het mogelijk dat een zorgaanbieder geen onvrijwillige zorg biedt?
Ja, de zorgaanbieder kan ervoor kiezen om alleen die zorg te geven waar de cliënt of diens vertegenwoordiger mee instemt. Natuurlijk moet die zorg dan voldoen aan de definitie van goede zorg. Als je kijkt naar de brede definitie van onvrijwillige zorg, samen te vatten als ‘alles wat de cliënt niet wil en wel moet en alles wat de cliënt wil maar niet mag’ is het toepassen van onvrijwillige zorg veel meer aan de orde van de dag als dat op het eerste gezicht lijkt.
Geldt het stappenplan ook voor onvrijwillige zorg in een thuissituatie?
Ja, als een professional onvrijwillige zorg bij de cliënt thuis verleent, dan moet deze daarbij dezelfde procedure volgen die geldt voor onvrijwillige zorg aan een cliënt die is opgenomen (zie Besluit Zorg en Dwang hoofdstuk 2, Ambulant onvrijwillige zorg) Dit houdt in dat:
- Een zorgverantwoordelijke moet worden aangewezen.
- Deze zorgverantwoordelijke een zorgplan vaststelt op basis van het stappenplan.
- Dit zorgplan beoordeeld moet worden door een Wzd-functionaris.*
- Er een zorgverlener bereikbaar moet zijn tijdens de toepassing van onvrijwillige zorg.
* De Wzd functionaris kan zijn: een ter zake kundige arts, een gezondheidspsycholoog of een orthopedagoog generalist. De Wzd-functionaris heeft een aantal taken:
- Hij of zij ziet toe op de inzet van de minst ingrijpende vorm van onvrijwillige zorg en de mogelijke afbouw ervan. Daartoe beoordeelt de functionaris de zorgplannen waarbij het stappenplan doorlopen wordt. Dat doet hij of zij ook als de afbouw van onvrijwillige zorg niet lukt, dus bij iedere verlenging.
- Hij of zij houdt toezicht op de uitvoering van onvrijwillige zorg.
- Hij of zij beoordeelt besluiten over verlof en ontslag.
De zorgaanbieder moet zorgen dat de Wzd-functionaris zijn of haar werk naar behoren kan uitvoeren. Ook moet de aanbieder de onafhankelijkheid van de Wzd-functionaris waarborgen. De zorgaanbieder kan de Wzd-functionaris dus geen instructies geven over de uitvoering van zijn of haar taken.
De vertrouwenspersoon zorg bevalt goed. Hoeft de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd bij de betreffende zorgaanbieder dan geen locatiebezoeken te doen?
Nee, dit is geen reden voor de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd om niet op locatiebezoek te gaan. De CVP Wzd heeft een wettelijke taak om proactief de locaties te bezoeken. De CVP Wzd moet daarbij voldoen aan het kwaliteitskader waarmee zijn of haar deskundigheid wordt gewaarborgd. Dit garandeert de rechtsbescherming van cliënten. Deze eis geldt niet voor een vertrouwenspersoon zorg.
Welke aanbieder biedt cliëntenvertrouwenspersonen in mijn regio?
Hieronder vindt u de regioverdeling met contactgegevens:
Het LSR
Zeeland, Zuid-Hollandse-Eilanden, West-Brabant, Rotterdam, Twente en Zwolle
Onze CVP Wzd in Twente en Zwolle kunt u bereiken via 088-2015900
Onze CVP Wzd in Zeeland, West-Brabant, Rotterdam en de Zuid Hollandse Eilanden kunt u bereiken via 088-2015920. E-mail: A.CVPWzd@hetlsr.nl
Zorgstem: tel. 088-6781000,
Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland
Quasir tel. 085-4874012
Groningen, Friesland, Drenthe
Zorgbelang: tel. 088-9294099
Arnhem, Apeldoorn/Zutphen, Midden IJsel, Nijmegen, Noordoost Brabant, Waardenland en Midden-Brabant, Zuidoost Brabant, Noord- en Midden-Limburg en Zuid-Limburg.
Zie ook de website van de Landelijke faciliteit CVP Wzd.
In welke plaatsen zijn de cliëntenvertrouwenspersonen Wzd van het LSR actief?
De cliëntenvertrouwenspersonen Wzd van het LSR zijn beschikbaar in Zeeland, Zuid-Hollandse-Eilanden, West-Brabant, Rotterdam, Twente en Zwolle en wel in de volgende plaatsen:
Twente
Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand, Wierden.
Zwolle
Dalfsen, Elburg, Ermelo, Hardenberg, Harderwijk, Hattem, Kampen, Nunspeet, Oldebroek, Ommen, Putten, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle.
Zeeland
Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, Middelburg, Noord-Beveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland, Sluis, Terneuzen, Tholen, Veere, Vlissingen.
West-Brabant
Alphen-Chaam, Altena, Baarle-Nassau, Bergen op Zoom, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Halderberge, Moerdijk, Oosterhout, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Woensdrecht, Zundert.
Rotterdam
Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel, Rotterdam.
Zuid-Hollandse Eilanden
Albrandswaard, Barendrecht, Brielle, Goeree-Overflakkee, Hellevoetsluis, Hoeksche Waard, Nissewaard, Ridderkerk, Westvoorne.
Contactgegevens
De CVP Wzd in Twente en Zwolle kunt u bereiken via 088-2015900
De CVP Wzd in Zeeland, West-Brabant, Rotterdam en de Zuid Hollandse Eilanden kunt u bereiken via 088-2015920. E-mail: A.CVPWzd@hetlsr.nl
Waar vind ik het privacybeleid van cliëntenvertrouwenspersonen Wzd?
Alles wat een client bespreekt met de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd is vertrouwelijk en mag dus niet zonder toestemming van de cliënt gedeeld worden. Hoe onze vertrouwenspersonen omgaan met de privacy en registratie van gegevens leest u in het Privacybeleid registratiesysteem cliëntenvertrouwenspersonen Wzd.
Waar is meer informatie over de Wet zorg en dwang te vinden?
De website dwangindezorg.nl bevat veel informatie over de Wzd. Op zorgvoorbeter.nl en op kennispleingehandicaptensector.nl is veel informatie te vinden over de mogelijkheden om de toepassing van vrijheidsbeperking terug te dringen.
Op de site stichtinglandelijkefaciliteit-cvp.nl staat informatie over de CVP Wzd.
